નમસ્કાર મિત્રો, આજના આ લેખમાં આપણે મહાભારતના સમયનો એક એવો પ્રસંગ જાણવાના છીએ જેના વિશે ખુબ ઓછા લોકોને ખબર છે. આ પ્રસંગમાંથી આપણને એક એવી ભૂલ વિશે જાણવા મળે છે, જે એક ભક્ત તરીકે આપણે ન કરવી જોઈએ. તો આ લેખને અંત સુધી વાંચવા વિનંતી છે.
મહાભારતના સમયની આ વાત છે. એ સમયે ચંપકનગરી નામે એક નગર હતું. એના રાજા હતા હંસધ્વજ. તે પ્રજાપાલક અને ભગવાનના પરમ ભક્ત હતા. તેમને પાંચ પુત્રો હતા. તેમાંથી સૌથી નાનો પુત્ર હતો સુધન્વા. તે શ્રીકૃષ્ણ ભગવાનનો પરમ ભક્ત હતો.
મહાભારતના યુદ્ધ પછી રાજા યુધિષ્ઠિરે અશ્વમેઘ યજ્ઞ આદર્યો. યક્ષનો અશ્વ ફરતો ફરતો ચંપકપુરી પાસે પહોંચ્યો. રાજા હંસધ્વજને આ સમાચાર મળ્યા. એમણે વિચાર્યું કે, ‘હવે તો હું વૃદ્ધ થયો. જીવનને આરે વહાણ પહોંચ્યું, પણ હજુ ભગવાન શ્રીકૃષ્ણનાં દર્શન થયાં નથી. હંસધ્વજ રાજા જાણતા હતા કે ઘોડાની રક્ષામાં ગાંડિવધારી અર્જુન, પ્રધુમ્ન વગેરે મહારથીઓ વિશાળ સેના લઈ પાછળ જ છે, માટે હું પાંડવોના યજ્ઞનો આ ઘોડો અટકાવું તો એની રક્ષામાં ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ આવશે અને મને ભગવાન શ્રીકૃષ્ણનાં દર્શન થશે. જેથી જીવન ધન્ય બનશે.’ આવા શુભ હેતુથી તેમણે યજ્ઞના ઘોડાને બાંધ્યો. શંખ અને લિખિત નામના બંને રાજ્યગુરુઓએ આ માટે સંમતિ આપી.
હવે યુદ્ધ નિશ્ચિત હતું. રાજ્યગુરુ શંખ અને લિખિતની આજ્ઞા અનુસાર રાજાએ ઢંઢેરો પિટાવ્યો કે અમુક સમય સુધીમાં પ્રત્યેક યોદ્ધો રણમેદાનમાં હાજર થઈ જાય. જે સમયસર નહીં પહોંચે તેને ઉકળતા તેલના કડાયામાં નાખી દેવામાં આવશે. રાજાના સૌથી નાના પુત્ર સુધન્વા શ્રીકૃષ્ણ ભગવાનની ભક્તિમાં મગ્ન હતા. તે પણ સમય થતાં શસ્ત્રસજ્જ થઈ માતાના આશીર્વાદ લેવા ગયા. માતા પણ શ્રીકૃષ્ણનાં દર્શન ઝંખતી હતી.
સુધન્વાને આશીર્વાદ આપતાં તેમણે કહ્યું, ‘હું પણ ભગવાન શ્રીકૃષ્ણનાં દર્શન માટે તલપાપડ છું. જો તું યુદ્ધમાં અર્જુનનો પરાજય કરે તો ભક્તવત્સલ ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ અર્જુનની રક્ષા માટે ચોક્કસ અહીં દોડી આવશે. માટે તું પરાક્રમ કર તો હું ખરેખર પ્રસન્ન થઈશ.’
માતાના આશીર્વાદ પ્રાપ્ત કરી સુધન્વા અંતઃપુરમાં (રાણીવાસમાં) પત્નીને મળવા ગયા. પત્ની પ્રભાવતીએ ઉત્સાહભેર સુધન્વાને આવકાર્યા, વિદાય આપતાં પહેલાં તેમણે એક માગણી કરી, ‘તમે ગાંડિવધારી અર્જુન સાથે સંગ્રામ કરવા જાઓ છો. આ યુદ્ધનું શું પરિણામ આવે તે કોને ખબર? મારી એક તીવ્ર ઈચ્છા છે, આપ સમાન મને એક પુત્ર આપતા જાઓ.’
સુધન્વા ધર્મસંકટમાં આવી પડયા. એક બાજુ રાજ્યગુરુની આજ્ઞા અનુસાર રણસંગ્રામમાં પહોંચવાનો સમય થઈ ગયો હતો, બીજી બાજુ પત્નીની માંગણી. પત્નીને ઘણી સમજાવી પણ એ તો એમની માંગણીમાં અડગ હતી. એ પછી પત્નીની માંગણી સંતોષી, સ્નાન-પ્રાણાયામ કરી સુધન્વા યુદ્ધમાં જવા નીકળ્યા.
આ તરફ રણમેદાનમાં બધા આવી ગયા હતા સિવાય કે સુધન્વા. રાજાને આ વાતની જાણ થતાં ગુસ્સો ચડવો. સુધન્વાને તેડી લાવવા સૈનિકો મોકલ્યા. સુધન્વા રસ્તામાં જ મળી ગયા. રાજા પાસે પહોંચી જ્યારે સુધન્વાએ વિલંબ થવાનું કારણ બતાવ્યું ત્યારે રાજા વધુ કોપાયમાન થયા, ‘આ સમયે તને આવી બુદ્ધિ સૂઝી. આવા કામી કુપુત્રે તો ઉકળતા તેલમાં પડી મરી જવું બહેતર છે.’
રાજાએ સુધન્વાને ઉકળતા તેલમાં નાખવાનો મંત્રીને આદેશ આપ્યો. કડાઈમાં તેલ ઉકળવા લાગ્યું. સુધન્વા પણ ગળામાં તુલસીની માળા ધારણ કરી તેલમાં પડવા તૈયાર થઈ ગયા. લોકો એકત્રિત થઈ જોઈ જ રહ્યા. સુધન્વા કડાઈ પાસે પહોંચ્યા. હાથ જોડી ભગવાન શ્રીકૃષ્ણને મનમાં સંભારી પ્રાર્થના કરવા લાગ્યા, ‘હે પ્રભુ! આપનાં દર્શનની તીવ્ર ઝંખના છે, પણ હવે એ પૂરી થાય તેમ નથી. યુદ્ધમાં આપનાં દર્શન થયા પછી મૃત્યુનો ડર નહોતો. આપે ઘણા ભક્તોની ટેક રાખી છે, તો મારી આ ટેક પણ રાખો એ વિનંતી છે. આ અગ્નિથી બચાવી મને આપનાં દર્શન આપો.’
આટલું કહી સુધન્વા પ્રભુસ્મરણ કરતા ઉકળતા તેલમાં કૂદી પડ્યા. પરંતુ આ શું?
સુધન્વા તો પ્રભુનામમાં તલ્લીન હતા. એમને શરીરનું ભાન પણ નહોતું. પરંતુ એમનું શરીર તેલમાં તરતું હતું. એમનો એક વાળ પણ વાંકો ન થયો. આ જોઈ લોકોના મુખમાંથી ઉદ્દગાર સરી પડ્યા : “ધન્ય સુધન્વા, ધન્ય હો! ભક્ત સુધન્વા ધન્ય હો! રામ રાખે તેને કોણ ચાખે?” ભગવાન તો ભક્તની રક્ષામાં જ છે ને! પ્રહલાદની રક્ષા કરી, મીરાંનુ ઝેર અમૃત બનાવ્યું. ભક્ત નરસૈયાનું ઉકળતું પાણી વરસાદ દ્વારા શીતળ કરી દીધું. દીધું. એ પછી રાજાએ સુધન્વાને રણસંગ્રામમાં સેનાપતિપદ આપ્યું.
સમય થતા અર્જુનની સેના સાથે યુદ્ધ શરૂ થયું. સુધન્વાએ અર્જુનને કહ્યું, ‘ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ તમારા સારથિ હતા એટલે તમારો વિજય થતો હતો. આજે ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ વગર યુદ્ધ કરી શકશો?’ આ સાંભળી અર્જુન ગુસ્સે થયા. એમણે સુધન્વા પર બાણોની ઝડી વરસાવી. સુધન્વાએ હસતાં હસતાં બધા જ બાણોના ટુકડે ટુકડા કરી નાખ્યા. અર્જુનનાં દિવ્યાસ્ત્રોને પણ સુધન્વાએ નિષ્ફળ કર્યા. સુધન્વાની બાણવર્ષાથી અર્જુન પોતે ઘવાયો હતો અને એમનો સારથિ મરી ગયો.
આ પછી સુધન્વા હસતાં હસતાં કહેવા લાગ્યા, ‘પાર્થ! તમારા એ દિવ્ય સારથિને બોલાવો. એના વગર તમને ફાવશે નહિ.’ અર્જુનને પણ બાજી હાથમાંથી સરી જતી લાગી. હવે ભગવાન શ્રીકૃષ્ણને યાદ કર્યા વિના છૂટકો નહોતો. અર્જુને ભગવાનનું સ્મરણ કર્યું અને ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ તરત જ ત્યાં પ્રગટ થયા. અર્જુનના રથની લગામ ભગવાન શ્રીકૃષ્ણે હાથમાં લીધી ને રથ સુધન્વાની સામે લાવી ખડો કરી દીધો.
સુધન્વા તો ભગવાન શ્રીકૃષ્ણનાં દર્શન થતાં જ નાચી ઊઠ્યો. હર્ષથી એનાં નેત્ર સજળ થયાં, એના રોમ રોમ ડોલવા લાગ્યાં. જે હેતુથી અર્જુન સામે યુદ્ધ છેડયું હતું એ હેતુ સિદ્ધ થઈ ગયો. ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ પધાર્યા. તેમના દર્શનથી પોતે કૃતાર્થ થયા. હવે તો ચંપકપુરીમાં ભગવાનને પધરાવી માતા પિતાને તેમજ સમગ્ર પ્રજાને ભગવાનનાં દર્શન કરાવવાનાં હતા. સુધન્વાએ શસ્ત્રો દૂર કરી ભગવાનનાં ચરણોમાં માથું ઝુકાવ્યું.
ભક્તિનું ફળ આજે મળ્યું. સુધન્વાએ મસ્તક ઊંચુ કર્યું. ભગવાનની અમી ઝરતી આંખો સાથે આંખો મળી. ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ જાણે તેમને કહી રહ્યા હતા, ‘સુધન્વા હવે બસ થયું. ભક્તો વચ્ચેનું યુદ્ધ અહીં જ વિરામ પામે.’
સુધન્વા ભગવાનના ભક્ત હોવા છતાં ભગવાનની આ મરજી સમજી ન શક્યા. તેથી અટકેલા યુદ્ધનો દોર સાધતાં તેમણે ભક્ત અર્જુનને લલકાર્યો, ‘હવે તો તમારા સારથિ આવી ગયા, હવે મારા પર વિજય પ્રાપ્ત કરવાની પ્રતિજ્ઞા કરો.’ અર્જુન પણ આ પડકારથી આવેશમાં આવી ગયા. તેમણે ભાથામાંથી ત્રણ બાણ કાઢ્યા અને પ્રતિક્ષા કરી, ‘આ ત્રણ બાણથી જો તારું મસ્તક ઉંડાડું નહિ તો મારા પૂર્વજો સહિત હું નરકમાં પડું.’ સુધન્વાએ પણ સામી પ્રતિક્ષા કરી : ‘આ શ્રીકૃષ્ણ ભગવાન સાક્ષી છે એમની સામે આ ત્રણ બાણ કાપી ન નાંખુ તો મને સદ્દગતિ ન મળે.’
ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ વિચારમાં પડયા, ‘ભક્ત સુધન્વાએ આ શું કર્યું? મારા દર્શન પછી અર્જુનને પડકારવાની જરૂર ક્યાં હતી? રક્ષા કોની કરવી અને કોની ન કરવી? બંને પક્ષે ભક્ત છે હવે બંનેની પ્રતિજ્ઞા પૂરી થાઓ.’
સુધન્વાએ અર્જુનનાં બે બાણ તોડી નાંખ્યા, ત્રીજા બાણ પર ભગવાન સ્વયં અગ્રભાગમાં વિરાજમાન થયા. સુધન્વાએ એ બાણ તોડી નાંખ્યું. પણ તેનો અગ્રભાગ નીચે ન પડયો. તેના વડે સુધન્વાનું મસ્તક કપાઈ ગયું. કપાયેલું મસ્તક ‘શ્રીકૃષ્ણ શ્રીકૃષ્ણ’ કરતું ભગવાનનાં ચરણોમાં પડયું.
મહાભારતમાં વર્ણવેલી ભક્ત સુધન્વાની આ કથા પાછળ ઘણો મર્મ રહેલો છે. સુધન્વાએ ભગવાનની ભક્તિ કરી તેથી ઉકળતા તેલમાં ભગવાને તેની રક્ષા કરી, પણ તેણે જ્યારે ભગવાનના ઉત્તમ ભક્ત અર્જુનનો દ્રોહ કર્યો, ઉત્તમ ભક્ત સાથે વેર બાંધ્યું ત્યારે ભગવાને તેની રક્ષા ન કરી, પણ ભક્તના દ્રોહનું ફળ આપ્યું.
સુધન્વા ભગવાનની મરજી જાણી ન શક્યો એટલે ભગવાનના ઉત્તમ ભક્ત સાથે ભગવાનને પોતાના રાજ્યમાં પધરાવવાનો વિચાર તેને ન આવ્યો. તેણે માત્ર ભગવાનને પોતાને ત્યાં પધરાવવાનું નક્કી કર્યું, જો સુધન્વા ભગવાન શ્રીકૃષ્ણની મરજી સમજી ગયા હોત અને અર્જુનને લલકાર્યો ન હોત તો ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ તેને ભેટી પડત અને તેના ઘરે જાત. તેની સાથે તેના નગરમાં જતે અને તમામ નગરજનોને પોતાના દર્શનનું સુખ આપતે.
મિત્રો અહીં આ પ્રસંગ પૂર્ણ થાય છે. અને આ પ્રસંગમાંથી આપણને એ શીખવા મળે છે કે એક ભક્ત તરીકે આપણે ભગવાનના બીજા ભક્તનો દ્રોહ ન કરવો જોઈએ અને ભગવાન સાથે ભગવાનના ઉત્તમ ભક્તની પણ સેવા અને પૂજા કરવી જોઈએ.
આ લેખ તમને જરૂર પસંદ આવ્યો હશે, તો આને લાઈક અને શેર જરૂર કરજો.
